De ochtend begon met een gesprek met burgemeester Ahmed Marcouch, die als voorzitter van de Alliantie Arnhem-Oost reflecteerde op het eerste uitvoeringsjaar van het nationaal programma. “De belangrijkste investering die je kunt doen: kinderen eerst. Zij zijn de toekomst.” Marcouch deelde tegelijkertijd zijn ongeduld: “Er zijn te veel mensen die in een achtergestelde positie leven – vaak het gevolg van politieke keuzes.” Hij benadrukte het belang van de alliantie: het gaat om samenwerken als één geheel en commitment houden.  “We hebben 18 jaar de tijd om ervoor te zorgen dat een kind van nu straks een betere afslag kan nemen. Dat is wat ouders hopen — dat hun kinderen het beter krijgen.”

De eerste voortgangsrapportage van het Nationaal Programma Arnhem-Oost werd door de burgemeester overhandigd aan Ron Onstein van speeltuin De Leuke Linde in Klarendal, als teken van erkenning voor bewoners die dagelijks bijdragen aan een beter Arnhem-Oost.

Werelden verbinden in het klaslokaal

Ilja Faber, rector van het Olympus College, sprak over het werken in een diverse schoolomgeving: “Als je leerlingen erkent als volwaardige individuen, ga je een ander gesprek voeren.” Hij pleitte voor een stevige pedagogische grondhouding, waarin leerlingen gezien worden als zelfstandig denkende personen: “Ze switchen voortdurend tussen culturen. Wij verwachten iets, de straat verwacht iets anders – hoe brengen we dat samen?”

De inzet van jongerenwerkers op school is daarbij cruciaal: “Zij zijn de brug tussen straatcultuur en schoolcultuur. Wat wij als school niet zien, zien zij vaak wel.” Faber sloot af met een krachtige oproep aan het onderwijs: “Wij hebben die leerlingen jarenlang iedere dag voor onze neus. Dus laten we er alsjeblieft werk van maken om alles eruit te halen wat in ze zit.”

De omgeving als vitamine voor het brein

Erik Scherder, hoogleraar neuropsychologie, gaf een bevlogen lezing over de invloed van de omgeving op de ontwikkeling van het brein en hoe dit vervolgens van invloed is op je kansen in het leven. Hij legde uit hoe chronische stress het brein blijvend beïnvloedt, al op jonge leeftijd: “Bij langdurige armoede zie je nog 25 jaar later dat hersengebieden die nodig zijn om te plannen en keuzes te maken minder goed functioneren.” Gelukkig is dit niet onomkeerbaar. Een warme, veilige, prikkelrijke omgeving kan de hersenen helpen genezen en sterker maken — een krachtige onderbouwing voor investeren in stimulerende leefomgevingen. “Een verrijkte omgeving daagt uit, doet ertoe – dat bent u, Arnhem-Oost.”

Scherder benadrukte dat het werk van betrokkenen in Arnhem-Oost direct bijdraagt aan de ‘cognitieve reserve’ van kinderen en ouders: “Hoe meer die reserve groeit, hoe beter mensen bestand zijn tegen stress en tegenslag – en hoe meer kansen er ontstaan.” Zijn oproep was duidelijk: “Elke inzet, elke minuut die u hierin stopt – in die kids, in die ouders – is goud.”

De menselijke maat

Met indringende fragmenten uit de film I, Daniel Blake werd het gesprek geopend met Esmah Lahlah, Tweede Kamerlid voor GroenLinks-PvdA en voormalig wethouder in Tilburg. Ze sprak over de noodzaak van nabijheid in beleid: “We horen het vaak, maar toch schrik je elke keer weer van wat het starre systeem mensen aandoet. Als je gewoon luistert, vriendelijk bent – dat maakt een wereld van verschil. En dat zijn we bijna vergeten.”

Lahlah vertelde dat ze zelf een maand in de bijstand heeft geleefd, om te ervaren hoe dat is. “Ik had natuurlijk rationeel wel een beeld van wat armoede met je doet, maar het elke dag in je lijf voelen is echt iets anders.” Als je even geen vangnet hebt, wat iedereen van ons kan overkomen, moet de overheid dat vangnet zijn. “Ik zie om me heen dat mensen het moeilijk vinden om daar gebruik van te maken – uit schaamte, of omdat ze het gevoel hebben dat ze er niet mogen zijn. Als we hen reduceren tot ‘iemand in de bijstand’, bevestigen we dat gevoel. Terwijl juist ze vaak veel te brengen hebben.”

Ze pleitte voor meer vertrouwen en maatwerk in de uitvoering: “Beginnen met vertrouwen – in de inwoner én in de professional. Niet regels boven de relatie stellen, maar écht vragen: wat kunnen we voor u doen?”

Arnhem groeit – maar voor wie?

In het gesprek met Liesbeth van Asten, directeur-bestuurder van woningcorporatie Volkshuisvesting Arnhem en wethouder Wonen Paul Smeulders stond de gebiedsontwikkeling van Rijnpark centraal: een nieuw te bouwen stadsdeel met 7.000 woningen en 5.000 banen. Een unieke kans voor Arnhem, maar wat betekent het voor de omliggende wijken in Arnhem-Oost? Hoe voorkom je dat groei in dit gebied leidt tot achteruitgang in omliggende wijken?

Van Asten benadrukte het belang van een divers woningaanbod zodat er een goede mix ontstaat van verschillende klassen in de wijk. Smeulders onderstreepte het belang van ontmoeting: “Je wil een stad waar mensen elkaar tegenkomen, waar buren elkaar helpen als iemand het lastig heeft.”

Beiden pleitten ervoor om verder te kijken dan alleen stenen. Van Asten: “Je moet niet alleen naar de hardware kijken, naar de infrastructuur en gebouwen, maar ook naar de software. Hoe krijg je een veilige wijk? Hoe maak je logische en natuurlijke verbindingen met de omliggende wijken?” Smeulders voegde daaraan toe: “Het grote risico is dat het alleen een fysiek plan wordt. Die fout mogen we niet maken. Daarom zetten we ook in op sociale gebiedsontwikkeling. Wat zit er in de omliggende wijken, en wat kunnen we toevoegen om het voor iedereen beter te maken?” Tot slot zei de wethouder: “Met Rijnpark laten we zien dat volkshuisvesting een overheidstaak is. We doen dit voor al die Arnhemmers die dolgraag een huis willen.”

Bewoners aan het woord

Een bijzonder moment in het programma was de presentatie van het advies van de Wijkkenners over brede en structurele bewonersbetrokkenheid in het Nationaal Programma Arnhem-Oost. Cathelijne Bouwkamp, coördinerend wethouder Arnhem-Oost en alliantiebestuurder, benadrukte het belang hiervan: “De overheid speelt een belangrijke rol in wijkverbetering, maar het echte verschil wordt gemaakt door bewoners.”

De Wijkkenners – bewoners uit vijf wijken in Arnhem-Oost – vertelden hoe ze samenwerkten aan het advies en waarom ze zich hiervoor inzetten. Shahnaz: “Heel veel groepen worden niet gehoord. Laat ze niet alleen luisteren, maar ook meedoen.” Cecile noemde het proces zelf een van de mooiste ervaringen: “We zijn echt een team geworden.” Lilian pleitte voor betere verbinding met de alliantiepartners: “Zodat bewoners met initiatieven makkelijker in contact kunnen komen.”

Wethouder Bouwkamp vertelde dat het adviesrapport, dat kernwaarden, leidende principes en dertien adviezen bevat, is omarmd door het alliantiebestuur. Dit werd bekrachtigd met een ondertekening door de bewoners en bestuurders.

Slotakkoord

Met een bijzondere voorstelling van alliantiepartner Introdans, samen met twee jonge wijkbewoners uit Presikhaaf, werd het symposium afgesloten. Een krachtig en ontroerend voorbeeld van hoe kunst en gemeenschap elkaar kunnen versterken.